[506] ตตฺถ ชาติชรามรณานิ เจว จุติปฏิสนฺธิปรมฺปรญฺจ อนิจฺฉนฺโตติ เอเตน จุติอนนฺตรํ อนฺตราภวํ ขนฺธาติ, วตฺตมานา ชาตีติ, มาตุกุจฺฉิเมว ปวิฏฺฐา อนฺตรธายมานา มรณนฺติ น อิจฺฉติฯ

[507] ยถา กามภวาทีสุ ตตฺถ ตตฺเถว ปุนปฺปุนํ จวิตฺวา อุปปตฺติวเสน จุติปฏิสนฺธิปรมฺปรา โหติ, เอวํ ตํ ตตฺถ น อิจฺฉตีติ ทสฺเสติฯ

อนฺตราภวกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

3. กามคุณกถาวณฺณนา

[510] กามภวสฺส กมนฏฺเฐน กามภวภาโว สพฺเพปิ กามาวจรา ขนฺธาทโย กามภโวติ อิมินา อธิปฺปาเยน ทฏฺฐพฺโพฯ อุปาทินฺนกฺขนฺธานเมว ปน กามภวภาโว ธาตุกถายํ ทสฺสิโต, น กมนฏฺเฐน กามภวภาโวฯ ‘‘ปญฺจิเม, ภิกฺขเว, กามคุณา’’ติ วจนมตฺตํ นิสฺสายาติ ปญฺเจว กามโกฏฺฐาสา ‘‘กาโม’’ติ วุตฺตาติ กามธาตูติวจนํ น อญฺญสฺส นามนฺติ อิมินา อธิปฺปาเยเนวํ วจนมตฺตํ นิสฺสายาติ อตฺโถฯ

กามคุณกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

5. รูปธาตุกถาวณฺณนา

[515-516] รูปธาตุกถายํ รูปธาตูติ วจนโต รูปีธมฺเมเหว รูปธาตุยา ภวิตพฺพนฺติ ลทฺธิ ทฏฺฐพฺพาฯ สุตฺเตสุ ‘‘ตโยเม ภวา’’ติอาทินา (ที. นิ. 3.305) ปริจฺฉินฺนภูมิโยว ภูมิปริจฺเฉโท, ‘‘เหฏฺฐโต อวีจินิรยํ ปริยนฺตํ กริตฺวา’’ติอาทิกมฺมปริจฺฉินฺทนมฺปิ (วิภ. 182) วทนฺติฯ

รูปธาตุกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

6. อรูปธาตุกถาวณฺณนา

[517-518] อิมินาวุปาเยนาติ ยถา หิ ปุริมกถายํ รูปิโน ธมฺมา อวิเสเสน ‘‘รูปธาตู’’ติ วุตฺตา, เอวมิธาปิ อรูปิโน ธมฺมา อวิเสเสน ‘‘อรูปธาตู’’ติ วุตฺตาติ ตตฺถ วุตฺตนโย อิธาปิ สมาโนติ อธิปฺปาโยฯ

อรูปธาตุกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

7. รูปธาตุยาอายตนกถาวณฺณนา

[519] ฆานนิมิตฺตานิปีติ อิทํ ฆานาทินิมิตฺตานิปีติ วตฺตพฺพํฯ นิมิตฺตนฺติ ฆานาทีนํ โอกาสภาเวน อุปลกฺขิตํ ตถาวิธสณฺฐานํ รูปสมุทายมาหฯ

รูปธาตุยาอายตนกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

8. อรูเปรูปกถาวณฺณนา

[524-526] สุขุมรูปํ อตฺถิ, ยโต นิสฺสรณํ ตํ อารุปฺปนฺติ อธิปฺปาโยฯ

อรูเปรูปกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

9. รูปํกมฺมนฺติกถาวณฺณนา

[527-537] ปกปฺปยมานาติ อายูหมานา, สมฺปยุตฺเตสุ อธิกํ พฺยาปารํ กุรุมานาติ อตฺโถฯ ปุริมวาเรติ ‘‘ยํกิญฺจิ อกุสเลน จิตฺเตน สมุฏฺฐิตํ รูปํ, สพฺพํ ตํ อกุสล’’นฺติ อิมํ ปญฺหํ วทติฯ

รูปํกมฺมนฺติกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ